Polska, Krasiczyn

Krasiczyn

Około roku 1540 Jakub z Siecina herbu Rogala pochodzący z biednej mazowieckiej szlachty ożenił się z Barbarą z Orzechowskich. Żona wniosła mężowi w posagu 14 wsi położonych w dolinie środkowego Sanu. W pobliżu jednej z wsi zwanej Śliwnica Jakub zbudował swą siedzibę. Położona na niewielkim wzniesieniu nad brzegiem Sanu miała charakter obronny. Składała się z wolnostojącego budynku bramnego dworu i zabudowań gospodarczych. Całość założenia otaczał wał i nawodniona fosa. Od pobliskiej wsi Krasice potomkowie przyjęli nazwisko Krasickich.

Po koniec wieku XVI syn Jakuba Stanisław piastujący urząd marszałka na dworze Anny Jagiellonki przystąpił do rozbudowy rodzinnej siedziby. W wyniku przeprowadzonych prac powstało założenie obronne na planie zbliżonym do kwadratu z czterema narożnymi basztami. Wzdłuż wschodniej części muru północnego aż do dawnej bramy wzniesione zostało skrzydło mieszkalne. Narożne baszty wyposażono w strzelnice głównie artyleryjskie. Można było z nich ostrzeliwać przedpole oraz prowadzić ogień wzdłuż murów. Także kurtyny posiadały strzelnice dostępne z drewnianego ganku. Od północy i zachodu zamek otaczało szerokie rozlewisko od południa i wschodu fosa i wał. Wjazd prowadził od północy przez groblę i zwodzony most. Jednocześnie z rozbudową rodzinnej siedziby Stanisław Krasicki był założycielem położonego obok miasta które podobnie jak zamek nazwał Krasiczynem.

Po śmierci Stanisław Krasickiego zamek odziedziczył jego syn Marcin senator a pod koniec życia starosta przemyski. Po trwających wiele lat pracach uczynił on z Krasiczyna wspaniałą magnacką rezydencję. W latach 1594-1614 rozbudowano skrzydło północne. Umieszczono w nim pokoje właściciela oraz najbardziej reprezentacyjną komnatę tzw. Izbę Stołową Wielką Królewską. Nowe dwupiętrowe skrzydło mieszkalne zbudowano wzdłuż muru wschodniego. Od strony dziedzińca wzniesiono parterowe krużganki. Nadbudowano baszty którym nadano nazwy Boska Papieska Królewska i Szlachecka. Miało to odzwierciedlać wieczny porządek rolę Kościoła króla papieża i szlachty. Na osi kurtyny zachodniej powstała nowa brama z wieżą zegarową i przedbramiem. Cały zamek otrzymał bogatą dekorację na którą składały się malowidła wykonane techniką sgraffita oraz liczne płaskorzeźby. Budynki mury i baszty zwieńczono attyką. Płd-zach baszta zwana Boską przebudowana została na kaplicę której konsekracja miała miejsce w roku 1618.

Po bezpotomnej śmierci Marcina Krasickiego w roku 1633 Krasiczyn odziedziczył jego bratanek Konstanty.  Kolejnym właścicielem zamku była jego córka Urszula i jej mąż Jędrzej Modrzejewski. Następnie zamek trafił w ręce wojewody lubelskiego Jana Tarły. Zapewne to że wojewoda był stronnikiem Augusta II spowodowało że w roku 1726 Krasiczyn został najechany przez  wojska carskie i Kozaków. Zamek został poważnie zniszczony. Zrabowane zostało wyposażenie komnat zdewastowano zamkową kaplicę zburzona została baszta Papieska. W 1751 zamek po zmarłym Janie Tarło odziedziczyła jego siostrzenica Ludwika z Mniszków Potocka. Przy okazji prac remontowych nabudowano o jedno piętro skrzydło północne oraz otynkowano cały zamek niszczą niestety sgraffitowe dekoracje.

W roku 1785 Krasiczyn kupiła hr. Pińska. Po raz kolejny zamek zmienił właściciela w roku 1834. Jego nabywcą został Leon Sapieha który uczynił z niego rodową siedzibę. Niestety 3 maja 1852 na zamku wybuchł groźny pożar. Jego skutki były katastrofalne zniszczeniu uległy wszystkie wnętrza. Ocalała jedynie umieszczona w baszcie Boskiej kaplica. Podjęte prace restauracyjne doprowadziły do zmian w pierwotnej architekturze obiektu. We wschodnim skrzydle wykonano nowy przejazd bramny. Zmieniono także otoczenie zamku częściowo osuszając i niwelując fosy. Na miejscu ogrodu założony został park z wieloma cennymi gatunkami drzew i krzewów. Sapiehowie wprowadzili zwyczaj że każde narodziny chłopca upamiętniano zasadzeniem dębu natomiast przyjście na świat dziewczynki upamiętniano posadzeniem lipy. Kolejne zniszczenia starej rezydencji przyniosły działania zbrojne I wojny światowej. Ogromne koszty utrzymania zamku spowodowały że w okresie międzywojennym Sapiehowie przeprowadzili jedynie niewielkie prace konserwatorskie swej siedziby. Kolejne straty przyniosła II wojna światowa. Zamek został poważnie zdewastowany. Zniszczeniu uległo także zachowane z pożaru wyposażenie zamkowej kaplicy.

Na początku lat 70-tych XX wieku przystąpiono do prac konserwatorskich. Prowadzone równocześnie badania architektoniczne pozwoliły poznać początki warowni i następne fazy jej rozwoju. Prace mające przywrócić rezydencji dawną świetność nadal trwają dzięki staraniom obecnego właściciela Agencji Rozwoju Przemysłu w Warszawie.

Zamek w Krasiczynie jest jednym z najcenniejszych zabytków architektury obronno – rezydencjonalnej w Polsce i na pewno wart jest uwagi. Oczywiście nie zachowały się będące jego chlubą manierystyczne wnętrza. Nadal jednak możemy zachwycać się jego architekturę. Pomimo dokonanych w późniejszych wiekach zmian budowla ma kształt nadany jej przez Stanisława Krasickiego. Podziwiać możemy cztery narożne baszty. Najbardziej okazałą jest płd-zach zwaną Boską zwieńczona kopułą z latarnią. W znajdującej się tu kaplicy urządzono kryptę w której obecnie spoczywają zmarli w XIX wieku członkowie rodziny Sapiehów. W narożniku płn-zach jest baszta Papieska w płd-wsch Szlachecka. Obie ozdobione są attyką. Ostatnia z baszt płn-wsch zwana Królewską zwieńczona jest sześcioma wieżyczkami. Połączona jest ona wąskim gankiem wspartym na półkolistej arkadzie z tzw. Domkiem Szwajcarskim. Nad kurtyna zachodnią dominuje Wieża Zegarowa. Poprzez kamienny most rozpięty nad zalewem łączyła ona zamek z założonym przez Krasickich miasteczkiem. W wysuniętym na przedpole przedbramiu zachował się okazały portal z herbem Rogala. Na zamkowym dziedzińcu zobaczyć można częściowo odbudowane parterowe arkadowe krużganki oraz okazałe loggie. W połowie elewacji najstarszego skrzydła północnego zachował się budynek bramny pochodzący jeszcze z warowni wzniesionej przez Jakuba z Siecina. Po zwiedzeniu zamku można pospacerować po otaczającym go parku krajobrazowym zaliczanym do jednego z najcenniejszych w naszym kraju. Posiada on wiele rzadkich gatunków roślin oraz wiekowy drzewostan.

 

Lokalizacja

Zamki znane i nieznane na Facebooku